A Xestación Subrogada (GS) é unha páctica ilegal en España en virtude do artigo 10 da Lei 14/2006, do 26 de maio, sobre Técnicas de Reprodución Humana Asistida, que establece que «serían nulos de pleno dereito todos os contratos polos que se conveña a xestación –con ou sen prezo– a cargo dunha muller que renuncia á filiación materna a favor do contratante». «A filiación dos fillos nados por xestación de substitución será determinada polo parto. Queda a salvo a posible acción de reclamación da paternidade respecto do pai biolóxico, conforme ás regras xerais» (…) Con todo «esta previsión legal contempla a posibilidade de atribuír a paternidade do nado mediante esta técnica, polos medios ordinarios regulados na nosa lexislación, permitindo a inscrición do menor no Rexistro Civil.» É dicir, a propia lei permite o exercicio tanto da acción de reclamación da paternidade correspondente ao fillo como a de reclamación por parte do pai biolóxico da filiación paterna.
Así que, no ano 2010 a Dirección Xeral dos Rexistros e do Notariado (DGRN) emitiu unha resolución na que se abriu a porta á inscrición no Rexistro Civil español de nenos froito desta práctica noutros países, a condición de que existise sentenza ou resolución xudicial que acreditase a filiación do menor, así como o cumprimento dos dereitos da gestante: «Atendendo á finalidade de dotar de plena protección xurídica o interese superior do menor, así como doutros intereses presentes nos supostos de xestación por substitución, resulta necesario establecer os criterios que determinen as condicións de acceso ao Rexistro Civil español dos nados no estranxeiro mediante esta técnica de reprodución asistida» (…) «Para garantir a protección dos devanditos intereses, a presente Instrución establece como requisito previo para a inscrición dos nados mediante xestación por substitución, a presentación ante o Encargado do Rexistro Civil dunha resolución xudicial ditada por Tribunal competente.» BOE núm. 243, do 7 de outubro de 2010.
Toda estas disposicións legais pódense resumir no prosaico devandito popular de que «feita a lei, feita a trampa». É dicir, mediante esta instrución do ano 2010, e desde esa data, inscribíronse en España miles de nenos nados mediante esta método que, lembremos, está prohibido no noso país. Ocorre o mesmo en numerosos paises da nosa contorna como Italia e Francia: a GS tamén é ilegal pero unha proba de paternidade e unha sentenza xudicial que asegure que a nai biolóxica renuncia aos seus dereitos sobre a criatura bastan para que un neno obteña a inscrición no rexistro civil sen impedimento algún. De feito, e como mostramos no recurso de amparo presentado ante o defensor do pobo, os propios formularios de inscrición no rexistro civil dos recentemente nacidos xa contemplan dita opción como forma de filiación.
Pero, ao ser a GS unha práctica prohibida no noso país, a opción para quen pretende acudir a este método é, obviamente, a Xestación Subrogada Intenacional de carácter comercial. Como tamén explicamos no documento de recurso de amparo presentado ao Defensor del Pueblo, estímase que a industria reprodutiva xerará uns 27.500 millóns de dólares en 2025 entre clínicas, axencias e demais intermediarios. É por iso que son continuos e insistentes os intentos por parte de partidos, asociacións e organismos varios de establecer a regulación da Xestación Subrogada un feito acordado internacionalmente que garanta a continuación e perpetuación de tan lucrativo negocio. Un deses intentos é o que actualmente está a levar a cabo pola Conferencia da Haia de Dereito Internacional Privado (HCCH).
A Conferencia da Haia de Dereito Internacional Privado é unha organización intergobernamental de carácter mundial, que reúne a 85 estados de todos os continentes máis a Unión Europea, e que se define como «crisol de diversas tradicións xurídicas, elabora instrumentos xurídicos multilaterais que responden a necesidades mundiais, á vez que garante o seu seguimento». «As situacións persoais, familiares ou comerciais nas que se acha implicado máis dun país son máis que habituais no mundo moderno. Tales situacións poden verse afectadas polas diferenzas que existen entre os sistemas xurídicos vixentes nestes países. Co fin de resolver estas cuestións, os Estados adoptaron regras especiais coñecidas no seu conxunto como Dereito Internacional Privado», é por iso que a HCCH descríbese a si mesma como «un centro de cooperación xudicial e administrativa internacional en materia de Dereito Internacional Privado, en particular nos ámbitos da protección do neno e da familia, do procedemento civil e do dereito comercial».
Segundo conta o xornal Público, a HCCH reuniuse en Holanda, desde o 12 de outubro ao 16 do ano 2020, para presionar e «recoñecer de facto a aceptabilidade da subrogación a través da filiación das criaturas que nazan por explotación reprodutiva». A Conferencia da Haia de Dereito Internacional privado leva máis de cinco anos traballando en legalizar de facto os ventres de alugueiro, mediante un grupo de expertos empeñados en elaborar un protocolo que resolva a cuestión da filiación de bebés comprados no contexto dos contratos de xestación subrogada internacionais. Pero non satisfeitos con isto, o devandito grupo de expertos optou deliberadamente por ampliar o devandito protocolo, «abarcando agora todas as etapas do proceso de subrogación, incluída a elección da nai «gestante» polos mal chamados pais de intención ou comitentes, os contratos, o consentimento, os intermediarios e os aspectos financeiros», continúa explicando o mencionado diario.
O informe emitido pola HCCH sobre esta cuestión ten un contido que podemos entender como un paso máis na legalización internacional da explotación reprodutiva, xa que dado que a práctica dos ventres de alugueiro crean situacións con efectos xurídicos derivados directamente da regulación legal da mesma no Estado estranxeiro no que foi practicada, entende a Conferencia no seu Informe que as resolucións estranxeiras que declaran ditas situacións deberían ser recoñecidas polo Estado no que se pretende a súa eficacia, aínda que a regulación legal deste último non autorice nin contemple, ou mesmo aínda que prohiba esta forma de reprodución asistida, sostendo o seu argumento de apoio sobre a protección do interese superior do menor como ben xurídico máis digno de protección, sobre a orde pública.
«Que é o que levou á Haia», pregúntase Berta O. García, membro da Coalición Internacional para a Abolición da Xestación por Substitución, «a contradicir os principios reitores —o interese superior do menor para manterse na súa familia de orixe, o respecto aos seus dereitos fundamentais, a prevención contra a venda e o tráfico de nenos— dos seus propios convenios, como o Convenio de 1995 relativo á Protección do Neno e á Cooperación en materia de Adopción Internacional?»
«Se botamos un ollo aos 24 países representados nese grupo de expertos», seguen dicindo desde a CIAGS, «atopamos resposta a esa pregunta: a maioría deses países son reguladores dos ventres de alugueiro ou teñen sobre a mesa propostas de legalización desta práctica; e non é casual que sexan precisamente os representantes deses países os máis belixerantes en sacar adiante o protocolo da Haia sobre o recoñecemento das decisións xudiciais estranxeiras en materia de filiación en relación aos contratos de «xestación subrogada» internacionais. Se a isto engadimos que varios dos integrantes do grupo están involucrados profesionalmente na industria do alugueiro de ventres, é fácil adiviñar de que lado inclínase a balanza ou, en román paladino, de que pé coxea devandito grupo de expertos.»
É dicir, A Conferencia da Haia de Dereito Internacional Privado ten como intención real a legalizar os ventres de alugueiro nos seus países membros mediante unha especie de política de feitos consumados disfrazada de «ben superior do menor» e que o coladero que supoñen as instrucións para o rexistro dos menores concibidos por este medio, leva permitindo desde fai máis dunha década. Os proximos días 1 ao 5 de marzo a HCCH reúnese con esta finalidade. O movemento feminista non pode permitir que sexa legal a explotación reprodutiva e a mercantilización dos menores. Para iso, varias organizacións, como Stop Vientres de Alquiler, propoñen campañas ou a propia Coalición Internacional para a Abolición da Xestación por Substitución propón un manifesto ao que adherirse onde recolle o seu total rexeitamento a esta iniciativa.
Deixa unha resposta